"از پاداش اوپک تا اوضاع جاری"

گزارش ارسالی برای جمعی از فعالین کارگری

متن مصاحبه زیر به تازگی برای وبلاگ «جافک» فرستاده شده است. متن را این دوستان، که همینجا از آنان تشکر می کنیم و بیصبرانه منتظر گزارش ها و اظهار نظرهای بعدی شان هستیم، از روی نوار پیاده کرده بودند. از این رو مجبور شدیم که از نظر انشائی آن را ویرایش کنیم. تلاش کردیم که هیچ نکته ای را از قلم نیندازیم و ویرایش باعث تغییر لحن و روحیه مصاحبه کنندگان نشود.
در شرایط کنونی، اینگونه افشاگری های زنده از سیاست های غارتگرانه، عوامفریبانه و ضد مردمی رژیم سرمایه داری اسلامی بسیار مورد نیاز است و می تواند نقشی برانگیزاننده در میان توده های کارگر و زحمتکش و به طور کلی مردم معترض و جان به لب رسیده بازی کند. از این نظر، همگی مخاطبان وبلاگ را به معرفی و توزیع این نوشته و نوشته های مشابه (و البته به تهیه متون افشاگری با توجه به اطلاعاتی که در محیط کار و زندگی خود به دست می آورند) دعوت می کنیم. نکته پایانی مصاحبه که به واکنش پرسنل نفت نسبت به خیزش ضد رژیمی بر می گردد نیز، از زاویه بررسی نیازها و تمایلات کارگران به مبارزات سیاسی ضد رژیمی، جالب توجه و شایسته فکر بیشتر است.

........

از پاداش اوپک تا اوضاع جاری
چندی پیش در جمع چند خانواده کارگری شرکت نفت حضور داشتیم. با آن ها هماهنگ کردیم و به ضبط حرف ها پرداختیم. بعدش بحث کوتاهی داشتیم که مصاحبه را روی کاغذ بیاوریم و برای وبلاگ شما بفرستیم. البته تصمیم گرفتیم همه حرف هایی که زده شد را به دلایل مختلف نفرستیم و فقط قسمت کوتاهی از آن را انتخاب کنیم. بحث های زیادی انجام گرفته بود: از اوضاع جاری گرفته تا تظاهراتی وسیعی که برای اعتراض به ورود احمدی نژاد به نیویورک تدارک دیده شده؛ از کودتای ٢٨ مرداد تا اعتراضات دربازی های فوتبال و شبکه های خارج کشوری و دستگیریهای اخیر در جنوب و موضوعات متنوع دیگر. ما سعی کردیم دو موضوع یکی در ارتباط با پاداش اوپک و دومی انعکاس رویدادهای بعد از انتخابات در محافل کارگری نفت جنوب را انعکاس دهیم. امیدواریم که مورد توجه قرار گیرد. دوستان دقت کنند ویرایش را جوری انجام دهند که مفهوم را برساند. اگر در متن پراکندگی می بینید بخاطر اینست که این متن از روی نوار پیاده شده و بحث ها منسجم نبوده و خوب در این چنین محافلی سخت است که یک موضوع خاص را پیش برد آنهم وقتی که از پیش برنامه ریزی نشده باشد. تنها برنامه ریزی آن ضبط کل ماجرا بود که با هماهنگی صورت گرفته شد. در واقع ایده، آن بود که زنده باشد.
در انتها تاریخچه ی مختصری از پیدایش اوپک و اعضاء آن را برای آشنائی خوانندگان درج می کنیم (این تحقیق توسط یکی از اعضای خانواده که سال آخر دبیرستان است، انجام شده.)

جریان پاداش اوپک

این روزها در محافل نفتی زیاد صحبت میشود که اوپک مقداری پول داده به دولت که بین کلیه پرسنل نفت توضیح کند؟ جریان واقعی این موضوع چیست؟ و بابت چه موضوعی پرداخت میشود؟
الف: اوپک هر سال به یکی از اعضای خود پولی را بعنوان پاداش به دولت های نفتی عضو می پردازد و در این چند ساله اخیر هم داده بودند. سال ٧٨ هم پولی که به ایران داده شد برای هر پرسنل حدوداً ١٢ هزار یورو بود و الان که وزیر نفت را عوض کرده اند صدایش در آمده و دستپاچه شده اند. البته ناگفته نماند وزیر نفت قبلی خودش نفتی بود و می خواست که بخشی از این پول را بین کلیه پرسنل تقسیم کند اما گویا دولت می گفته که این پول «متعلق به تمام مردم!» (یعنی دولت) است. و گویا،بخشی از این پول را پارسال برای خرید محصولات نفتی خرج کرده است. در حال حاضر از طریق امور مالی یعنی در واقع کانونهای صنفی زرد شرکت نفت، این خبر به بیرون درز کرده و موضوع بالا گرفته. در حال حاضر قرار شده که به هر پرسنل چه بازنشست، چه کارگر و کلیه نفتی ها ٣ میلیون پرداخت شود و نامه آن نیز بیرون آمده. اما فعلا به خاطر اوضاع دولت هنوز سرنوشت این پول مشخص نیست.

آیا اوپک این پولی را که بعنوان پاداش به دولت ایران برای کلیه پرسنل نفت میدهد آماری هم از پرسنل نفت در ایران دارد و یا نظارتی براین پول دارد یا نه؟
ب: بله اوپک لیست تمام پرسنل نفت دنیا (عضو اوپک) را دارد و بر حسب همین تعداد پرسنل، آن پاداش را تعیین میکند و آن را به دولت پرداخت میکند. اما اینکه ضمانت اجرایی برای این کار چی هست، تنها اینست که تمام اعضای اوپک و دولت ها در جریان کار قرار دارند و می دانند که این پول را برای پرسنل نفت به دولت ایران یا دولت های دیگر می دهد. این تنها شاید ضمانت اجرایی باشد. اما موضوع دیگری که مطرح است که جدا از مسئله این پاداش به کشورهای اوپک، وام های بلاعوض هم به آن ها می دهند برای ارتقای تکنولوژی و سازه های نفتی.

الف: اما اوپک این پاداش ها را بر حسب تولید نفت هر کشور و متراژ حفاری انجام شده و از این قبیل موضوعات می دهد. هزینه این پاداش ها هم از درآمد های حق عضویت اعضاء تامین می شود. چون تا آنجایی که اطلاعات در دسترس است، از فروش هر بشکه نفت، درصدی به صندوق اوپک واریز می شود. اما سئوالی که در اینجا مطرح شده (البته به نوعی هم شایعه شده است) اینست که همین 3 میلیون را تقلیل بدهند به دو ماه حقوق. و آنهم در چارچوب تحول اقتصادی در اسفند ماه آن را پرداخت کنند. این موضوع با تبلیغاتی که دولت به راه انداخته در محیط نفت چه واکنشی را به دنبال داشته است؟
الف: اولا موضوع بعداز افشای آن، توسط وزیر نفت بخشنامه شد. بخشنامه آنهم در امور اداری نفت موجود است. چون منافع اقتصادی برای پرسنل دارد از درون امور اداری این مسئله درز پیدا کرده و علنی شده است. هر چند به نوعی جلوی آن را گرفته اند. حالا به چه دلیلی مشخص نیست.
قرار است که امور اداری، قراردادها و مسائل داخلی را رو نکنند و در واقع لایه های بالایی نفت را بهشون می رسند. اما این موضوع به قدری رو و آشکار بود که نتوانستند جلوی آن را بگیرند. بنابراین حالا باید یک جورهایی آن را تحت کنترل درآورند و رویش سوار بشوند و تبلیغات دولتی هم راه بیندازند. آیا ارتباطی بین این پول اوپک با پولی که قبل از انتخابات برای جلب آراء به نفع احمدی نژاد به بازنشستگان و بعضی از روستاها داده شد وجود دارد؟ ب: دقیقا شما روی نکته درستی دست گذاشتید. یعنی در واقع برای تامین هزینه های تبلیغاتی احمدی نژاد بخشی از همین بودجه باد آورده استفاده شده است. حتی ما می بینیم که بعد از انتخابات لااقل بخشی از این پول را از حقوق بازنشستگان کسر کرده اند. البته از آن هایی که حقوقشان بیشتر از ۵٠٠ هزارتومان بود کسر کردند. در واقع ریشه لو رفتن این پول برمی گردد به اختلافات درونی خودشان و این جریان همان یک میلیارد دلاری است که در دعواهای مجلس و مناظره های انتخاباتی شاهدش بودیم. باز این شایعه در نفت قوت گرفته که وزیر قبلی با احمدی نژاد بر سر این پول اختلاف پیدا کردند و تغییر این وزیر هم به همین علت بوده است.

اما باز سئوال اینست که عکس العمل نفتی ها به موضوع در حال حاضر چیست ؟
ب: یکی از مسائلی که باعث اعتراضات صنفی جاری در سطح شرکت نفت شده همین موضوع است. و بحث هم بیشتر گره خورده که این پول از بودجه دولت نبوده یعنی در واقع از فروش نفت نیست که دولت روی آن دست گذاشته. بلکه این پول پاداش کارکنان نفت است و این دولت از این پاداش به نفع خود بهره برداری کرده و می کند.

خب حالا که صحبت ها به اینجا رسیده، یک سئوال کلی تر مطرح می شود؛ و آن اوضاع سه ماه اخیر و بازتابش در محیط های کارگری نفت در جنوب میباشد؟
ب: واقعیتش اینست که با دو جو متفاوت روبرو شدیم؛ اینکه کارگران نفت در محیط های مختلف در جریان کامل اوضاع و احوال هستند هیچ شکی نیست اما این روحیه و وضعیتی که در تهران وجود دارد با آنجا تفاوت هایی دارد. اولا به محض اینکه ما وارد آن محیط می شویم در ظاهر به نظرمی رسد که اثری از این استرس و فشاری که در پایتخت وجود دارد در آنجا نیست.

الف: البته در بین پرسنل نفت با اولین سئوالی که مواجه می شوید اینست که «تهران چه خبر؟ اوضاع چطوره ؟» همه علاقه دارند بفهمند تهران چه خبر است؟
همه کسانی که ما با آنها در ارتباط هستیم؛ تهران مسئله شان است. این دقیقا ذهنیت تمام افراد اینجاست. حتی بعضی از این ها به خودشان بد و بیراه می گویند. می گویند که چرا مردم تهران به این باور رسیدند؟ بچه های ما که سر کارند اینطور به قضیه نگاه می کنند. با تمام افرادی که سر و کارداریم از کارگر ساده بگیرید تا کارگر فنی و کارمند و رئیس دستگاه، همگی مردم تهران برایشان الگوی رزمندگی شده اند. هر چند من در محیط تهران الان به اینجا رسیده ام که مردم تهران دیگر امیدشان را از دست داده اند، ولی برای پرسنل نفت در جاهای دیگر، مردم تهران را کماکان الگو می بینند.
(در اینجا بحث های زیادتری می شود در حوزه های گسترده تر: اوج گیری دوباره فرار نخبه ها، سندیکاهای کارگری اول انقلاب، کانون های بازنشستگان نفت و فعالیت هفت هشت کانون صنفی که در تهران وجود دارد، کشتارهای اخیر، کهریزک، به خصوص مساله اول مهر، دانشگاه و بحث هایی که این روزها در هرخانواده ای که می شناسیم جریان دارد.)

چکیده: هدف اصلی این سازمان، آنچنان که در اساسنامه بیان شده، به این شرح است: هماهنگی و یکپارچه سازی سیاستهای نفت کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تامین منافع جمعی یا فردی آنها، طراحی شیوه‌هایی برای تضمین ثبات قیمت نفت در بازار نفت بین المللی به منظور از بین بردن نوسانات مضر و غیر ضروری؛ عنایت و توجه ویژه به کشورهای تولید کننده نفت و توجه خاص به ضرورت فراهم کردن درآمد ثابت برای کشورهای تولید کننده نفت؛ تامین نفت کشورهای مصرف کننده به صورت کارآمد، مقرون به صرفه و همیشگی؛ و بازده مناسب و منصفانه برای آنهایی که در صنعت نفت سرمایه گذاری می‌کنند.
تاریخچه
اوپك (opec) مخفف نام انگلیسی سازمان كشورهای صادركننده نفت (Organization of petroleum Exporting Counteries) است كه در كنفرانسی كه طی روزهای ۱۰ تا ۱۴ سپتامبر سال ۱۹۶۰ در بغداد با حضور نمایندگان كشورهای ایران، عراق، كویت، عربستان سعودی و ونزوئلا برگزار شد بنیان گذاشته شد. بعداً با پیوستن كشورهای قطر در سال ۱۹۶۱، اندونزی (۱۹۶۲)، لیبی (۱۹۶۲)، امارات متحده عربی( ۱۹۶۷)، الجزایر( ۱۹۶۹)، نیجریه (۱۹۷۱)، اكوادور( ۱۹۷۳ ) و گابن( ۱۹۷۵) اعضای اوپك به ۱۳ كشور افزایش یافت.
اكوادور از آخر سال ۱۹۹۲ عضویت خود در اوپك را به حال تعلیق در آورد ولی از اوایل سال ٢٠٠٧ بار دیگر تمایل خود برای عضویت در این سازمان را اعلام كرده است. گابن نیز از ابتدای سال ۱۹۹۵ از عضویت این سازمان خارج شد.
همچنین در پی درخواست كشور آفریقایی آنگولا برای عضویت در سازمان كشورهای صادركننده نفت، یكصد و چهل و سومین نشست وزیران نفت اوپك كه روز ١٤ دسامبر ٢٠٠٦ در شهر ابوجای نیجریه به صورت فوق العاده برگزار شد با عضویت این كشور در اوپك موافقت كرد. ‌ونزوئلا‍‍ اولین کشوری بود که با نزدیک شدن به ایران، عراق، کویت، و عربستان سعودی در سال ۱۹۴۹ و ارائه این پیشنهاد که آن ها به تبادل نظر بپردازند و برای برقراری روابط نزدیک تر و همیشگی بین خود راه های جدیدی کشف کنند، در راستای تأسیس سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) گام برداشت. در سپتامبر ۱۹۶۰، دولت عراق کشورهای ایران، کویت،‍‍ عربستان سعودی، و ونزوئلا‍‍ را به اجلاسی در بغداد دعوت کرد تا در مورد کاهش قیمت مواد خام تولید شده توسط کشورهای متبوع خود به مذاکره بپردازند. اگر چه عراق همچنان یکی از اعضای اوپک محسوب می‌شود، لیکن تولیدات نفتی این کشور از مارس ۱۹۹۸جزء سهام مورد توافق اوپک قرار نداشته‌است. تخمین و برآورد EIA بیانگر آن است که یازده عضو فعلی اوپک تولید کننده قریب به ۴٠% از نفت جهان هستند و حدود دو سوم (٦۵%) ذخایر نفتی شناخته شده جهان در اختیار آنهاست.
زبان رسمی اوپک انگلیسی است، هر چند که زبان رسمی اکثر کشورهای عضو این سازمان عربی است. هفت عضو فعلی اوپک از میان کشورهای عرب هستند و تنها زبان رسمی یکی از کشورهای عضو اوپک (نیجریه) انگلیسی است.
حق عضویت در اوپک سالانه ۵ میلیون دلار است و تنها کشورهای صادر کننده نفت می‌توانند عضو این سازمان باشند.
اقتصاد نفت
کشورهای عضو اوپک قریب به دوسوم ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارند. در سال ۲۰۰۵ اوپک ٧/۴١ % از تولیدات نفت جهان را به خود اختصاص داد، این در حالی است که کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه تنها ٨/٢٣ ٪ و اتحاد شوروی سابق ٨/١٤ ٪ از تولیدات نفت جهان را به خود اختصاص داده‌اند.
از آنجا که فروش نفت در جهان بر مبنای دلار آمریکا سنجیده می‌شود، تغییر ارزش دلار در برابر دیگر ارزهای رایج جهان بر تصمیمات اوپک در خصوص میزان تولید نفت تأثیر می‌گذارد. برای مثال، وقتی دلار در مقایسه با دیگر ارزهای رایج افت نسبی دارد، عایدات حاصل از نفت کشورهای عضو اوپک در برابر ارزهای دیگر کاهش می‌یابد و در نتیجه توان خرید آنها تا حد متنابعی کاهش می‌یابد؛ چرا که آنها کماکان نفت خود را به دلار می‌فروشند. پس از عرضه شدن یورو، عراق اعلام کرد که می‌خواهد در ازای نفتی که می‌فروشد به جای دلار آمریکا، یورو دریافت کند که باعث شد اوپک به فکر تجدید نظر در ارز فروش نفت و جایگزینی یورو به جای دلار بیافتد. اگر اوپک ارز دریافتی در ازای فروش نفت را به یورو تغییر می‌داد، خسارات شدیدی به اقتصاد آمریکا وارد می‌شد. هم‌زمان با نشست شورای امنیت (گروه ۵+١) برای بررسی وضعیت ایران، قیمت نفت در بازارهای آمریکا با افزایش دو و نیم درصدی به حدود ٨۴ دلار در هر بشکه رسید.
در آستانه فصل سرما، بهای نفت در بازارهای جهانی به رکورد کم سابقه ۹۳ دلار برای هر بشکه رسید این در حالی است که قیمت این ماده خام در بازارهای خاور دور به بالای ۹۳ دلار رسید. بازارهای جهانی خود را برای افزایش بهای نفت به میزان صد دلار در هر بشکه آماده می کنند. در آخرین روز سال ٢٠٠٧ میلادی قیمت هر بشکه نفت به بالای ٩٦ دلار آمریکا رسید، در حالیکه در آغاز سال ٢٠٠٧ میلادی قیمت هر بشکه نفت در حدود ٦٠ دلار آمریکا بود. به این ترتیب قیمت نفت در سال ٢٠٠٧ با افزایشی ۵٨ درصدی، بیشترین افزایش قیمت را در یک دهه گذشته داشته است. تنشهای موجود در خاورمیانه، کاهش قدرت دلار آمریکا و کمبود گنجایش ظرفیت کاری پالایشگاهها از عوامل موثر در این افزایش قیمت بوده است. افزایش قیمت نفت بر قدرت خرید مصرف کنندگان در بسیاری از کشورها تاثیر محسوسی داشته و قیمت محصولات نفتی با افزایش نسبتاً چشمگیری در سال ٢٠٠٨ میلادی مواجه شد. قیمت نفت در اوایل تابستان ٢٠٠٨ به رقم بی سابقه ١٤ دلار رسید اما در اوج گرمای تابستان ٢٠٠٨ با آشکار شدن بحران مالی ۲۰۰۷-۲۰۰۹ در اقتصاد جهانی، روند نزولی گرفت و به زیر ۴٠ دلار در هر بشکه سقوط کرد!
آشنایی با اصطلاحات اوپک
متن زیر، راهنمایی است برای درک بهتر اصطلاحات علمی و فنی و مفاهیم معمول در فعالیت های اوپک.
سبد نفتی
«سبد نفتی اوپک» میزان تولید نفت روزانه و هفتگی است که دبیرخانه اوپک آن را تعیین می كند. اوپک اطلاعات مربوط به بهای متوسط نفت را در سبدی شامل هفت نوع نفت خام که عبارتند از: نفت مخلوط صحرا بلند، میناس اندونزی، بانی لایت نیجریه، فاتح عربستان سعودی، فاتح دوبی یا نفت دوبی، تیا جوانا ونزوئلا و ایستموس مکزیک (نفت غیر اوپک) جمع آوری کرده است.
به نظر می رسید سبد نفتی اوپک که در اواخر دهه ١٩٨٠ به وجود آمد، تنها برای به دست آوردن بهای متوسط نفت باشد که در آغاز ١٨ دلار در هر بشکه بود، سپس به ٢١ دلار در هر بشکه رسید. هرچند در مارس (اسفند) ٢٠٠٠، اوپک مورد استفاده جدیدی را برای سبد نفتی یافت که استفاده از آن، همانند اهرمی بود برای کاهش یا افزایش خودكار تولید نفت. در واقع، تصمیم گرفته شد که اگر بهای نفت به خارج از محدوده ٢٢ تا ٢٨ دلار در هر بشکه، که بهای تثبیت شده اوپک است، برسد، این اهرم به خودی خود فعال شود.
سقف تولید
میزان سهمیه تولید اعضای اوپک را «سقف تولید» آن کشور می نامند. این سقف تولید، میزان فرضی است که همه اعضای اوپک بر آن وحدت نظر دارند و موافقت می کنند که بیش از آن سقف، تولید نکنند. هرچند اوپک از آغاز تاسیس تاكنون، همواره بیش از سقف تولید اعلام شده، نفت تولید کرده است.
سهمیه
اوپک نزدیک به نیمی از عمر٤۵ ساله خود را برای تعیین سهمیه شخصی هر یک از کشورهای عضو با یک سقف مشخص سپری كرده است. دلیل شخصی اوپک برای این سهمیه بندی ها در پی می آید:
بر اساس قوانین اوپک، این سازمان باید به منظور تامین نظر مصرف کنندگان و تولید کنندگان، در پی به وجود آوردن ثبات و هماهنگی در بازار نفت باشد. از این دیدگاه، کشورهای عضو اوپک به مسائل اساسی بازار پاسخ داده و خود را با سیاست های نفتی سازمان هماهنگ کرده اند. محدودیت در تولید، یکی از روش های ساده پاسخ گویی است. اگر با رشد تقاضا روبه رو شویم یا برخی از تولید کنندگان، نفت کمتری تولید کنند، اوپک می تواند به منظور جلوگیری از افزایش ناگهانی بهای نفت، تولید خود را افزایش دهد. اوپک همچنین می تواند در پاسخ به شرایط بازار به منظور مقابله با کاهش بهای نفت، تولید آن را کاهش دهد.

منابع:
١- ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
٢- همشهری آنلاین - دكتر علی صباغیان
٣- فرهنگ اصطلاحات کاربردی اوپک