سهم کارگر و همسرش و فرزندانش از زندگی به اندازه ای مزدیست که می گیرد. میزان مزد، سهم حقوق بگیران را از نان، مسکن، پوشاک، بهداشت، سلامت، شادی، عشق و آزادی تعیین می کند و بدین ترتیب "دستمزد"، چگونگی تفکر، سطح زندگی و بقا و هستی کارگران را شکل می دهد. دستمزد، این قرار داد اجتماعی ناعادلانه، خواسته های بدیهی طبقه کارگر را به شکل "گرفتاری " و یا " آرزو" بروز می دهد. گرفتار معالجه بیماری، سیرکردن شکم، یافتن سر پناه و....، آرزوی داشتن یک خانه، آرزوی تحصیل در دانشگاه، حتی آرزوی کودک برای کیف، کفش و دوچرخه .
برای سرمایه داران که کل ثروتشان ازدستمزد کارگران است این گرفتاریها و آرزوها معنایی ندارند و جزء مسائل پیش پا افتاده و معمولی زندگی انهاست. بنابر این اگر آحاد طبقه مزدبگیر ناتوان از حل گرفتاریها و تحقق آرزوهایشان به اوهام و خرافات پناه می برند این مزد است که نقش اساسی و بازدارنده ای در سطح پیشرفت، سواد و اگاهی و دانش آنان ایفا می کند و در مقابل همه مزایای ثروت و قدرت فردی و اجتماعی و استفاده از سرمایه اجتماعی را برای مالکان ابزار تولید فراهم می سازد. از این رو مکانیسم مزد، اجتماع را به دو قطب فرا دست و فرو دست متمایز می کند. منافع سرشار طبقه سرمایه دار از مزد کارگران ایجاب می کند که مالکیت را تاریخی و مقدس جا بزنند و از همه ابزار قدرتشان، از دولت، ارتش و قانون برای حفظ مالکیت، تعیین مزد و تقلیل آن سود ببرند. از طرف دیگر طبقه کارگر هیچگاه به سیادت اربابان سرمایه و نظام مزدوری تن نداده است و این کشمکش به قدمت تاریخ جریان دارد. درطول تاریخ کارگران، با اعتراض، اعتصاب و..... برای کم شدن ساعات کار، سختی کار و برای افزایش ایمنی کار و برای تامین اجتماعی، آزادی و افزایش دستمزد مبارزه ای مداوم داشته اند. تعیین حداقل مزد به میزانی که یک خانواده کارگری بتواند شرافتمندانه زندگی کند حاصل همین مبارزات است.
میزان مزد در زندگی کارگران نقشی بنیادی دارد و تاثیری مستقیم بر کل حیات اجتماع می گذارد بطوریکه که سطح مناسبی از مزد و رفاه و اسایش برای کارگران، تاثیری مستقیم بر رفاه و اسایش کل آحاد یک جامعه دارد. بدون تردید ارتقا مزد و سطح زندگی کارگران در یک جامعه و کشمکش بر سر آن، نشانگر حد و حدود آزادی بیان، تشکل و آزادی احزاب و مطبوعات در آن جامعه است و به هر درجه ای این کشمکش به نفع کارگران و ارتقا سطح زندگی آنها بیانجامد یک جامعه با آزادیهای بیشتری سازمان خواهد یافت. از اینرو هم است که کشمکش بر سر مزد کشمکشی بنیادین بین کار و سرمایه است و تا لغو کار مزدی ادامه خواهد داشت و تعیین تکلیف بر سر آن کل حیات اجتماعی را دگرگون خواهد کرد.
شاپور احسانی راد
اتحادیه آزاد کارگران ایران